Theodor Herzl

(2 Mayıs 1860-3 Temmuz 1904) Siyasal siyonizmin fikir öncüsü, Yahudi asıllı Macar gazeteci.

Budapeşte'nin Peşte kısmında doğan Herzl, 18 yaşında ailesiyle birlikte Viyana'ya taşındı. Burada hukuk eğitimi almasına rağmen, gazetecilik ve edebiyat üzerine yoğunlaştı. "Neue Freie Presse" gazetesinin Paris muhabirliğini yaparken, Londra ve İstanbul'u ziyaret etti. Aynı yıllarda Almanya'da bağımsız milliyetçi akımların temsilcisi olan "Burschenschaft" oluşumuyla yakın ilişkileri oldu. Yahudilikle ilgili olmayan ilk çalışmaları, siyasi olmaktan çok tanımlayıcı ve objektif nitelikteydi.

Paris'te muhabirlik yaptığı dönemde ortaya çıkan "Dreyfus Davası (1894) "nı yakından izledi. Almanlara ajanlık yaptığı suçlamasıyla yargılanan yahudi asıllı Fransız subayı Alfred Dreyfus'un mahkumiyetiyle sonuçlanan bu dava, halk arasında yahudiler aleyhine büyük tepkiler doğmasına sebep oldu. Bu tepkilerden etkilenen Herzl, 1896 yılında "Der Judenstaat (Yahudi Devleti)" isimli kitabını yazdı. Bu kitapta yahudilerin olduğu her yerde anti-semitizmin de olacağına işaret eden Herzl, bu baskıdan kurtulmak için ayrı bir yahudi devletinin kurulması gerektiğini ifade etti. Kitabının ingilizceye çevirilmesiyle en büyük desteği İngiltere'deki yahudilerden gören Herzl'in taraftarları da günden güne artmaya başladı.

Fikirlerini fiiliyata çevirmek üzere, 1896 yılında İstanbul'a geldi. Osmanlı Sultanı 2. Abdulhamid'den para karşılığında Filistin topraklarını talep etti. O dönemde ekonomik sıkıntılar yaşayan Osmanlı Sultanı'ndan beklemediği bir cevap alan Herzl, 1897 yılında daha organize olmak amacıyla Viyana'da "die Welt (Dünya)" oluşumunu kurdu. Basel'de Birinci Siyonist Kongresi'nin toplanmasını sağladı. Ardından diplomatik ilişkilerin geliştirilmesine hız verdi. Alman Kralı'nı defalarca ziyaret etti. Osmanlı Sultanı, Herzl'in Kudüs'te halka hitap etmesine izin verdi. Lahey Konferanslarında katılımcılardan ılımlı tepkiler aldı.

1902-03'de İngiliz Krallığı'ndan aldığı davetle gittiği İngiltere'de hükümetle yakın temasa geçti. Dönemin sömürgelerden sorumlu bakanı Joseph Chamberlain vasıtasıyla, Mısır Hükümeti'nden, Sina Yarımadasında bulunan El-Aşir kentinden toprak kiralamayı talep etti. Talebi yine reddedildi.

Bu girişimin ardından, yahudi asıllı İngiliz gazeteci L.J. Greenberg'in de öncülüğünde, o dönem ingiliz sömürgesi olan Uganda'da bir yahudi devleti kurulması için faaliyetlere girişti. Bu girişimlerini neticelendiremeden Edlach-Avusturya'da geçirdiği bir kalp krizi neticesinde vefat etti. Naaşı 1949 yılında Viyana'dan Kudüs'teki Herzl Anıtına taşındı.

Hayatının son dönemini adadığı Uganda Projesi ise, ölümünden sonra gerçekleşen ilk siyonist kongresinde, "yahudilerin tek vatanı ancak tarihi israil topraklarıdır" denilerek reddedildi.