Rasyonel Abi

Soru: Değerli Rasyonel Bey, ben CHP Ankara il teşkilatı üyesi, 57 yaşında emekli bir memurum. Son derece özverili bir şekilde, gecemizi gündüzümüze katarak çalışmamıza rağmen, Ankara Büyükşehir Belediyesi seçimlerini sürekli kaybetmemize bir türlü anlam veremiyorum. Acaba partimiz teşkilatı üzerine büyü yapılmış olabilir mi? (Rumuz: Umutsuz)

Cevap: Vah Değerli Umutsuz Bey Vah...Keşke bana bu soruyu seçimlerden önce sormuş olsaydınız da, rasyonel bir bireyin ağzına asla yakışmayacak "büyü mü yaptılar acaba" gibi sözleri kullanmak durumunda kalmasaydınız. Üstelik bana şimdi böyle bir soru yerine, teşekkür mesajları atıyor olacaktınız. Ama hiç değilse bundan sonrası için aşağıda anlatacaklarımı iyi dinlemenizi öneririm.

CHP'nin Ankara'da neden sürekli kaybettiğini anlayabilmek için, Rasyonel Seçme Teorisinin (Rational Choice Theory) (seçme yerine seçim denilir genelde ama konumuzla ilgili olan "seçimle" karışmasın diye seçme dedim) temel taşını oluşturan Açığa Vurulmuş Tercihlerin Zayıf Aksiyomu, kısaca AVTZA (Weak Axiom of Revealed Preference-WARP)'nu bilmek gerekir.

AVTZA'yı basitçe örneklersek, rasyonel bir birey pazara gittiğinde karşısında elma, portakal ve muz varken; sepetine 2 elma, 3 portakal atıyorsa, bir sonraki hafta karşısında yine aynı meyvaları görürse yine 2 elma, 3 portakal atacaktır. Bu bireyin sepetini değiştirebilmek için farklı meyvelerin pazara gelmesi gerekir. Bir sonraki hafta pazara kivi gelirse, bu bireyin tercihini değiştirme olasılığı söz konusudur. Yoksa aynı meyvelerden oluşan bir pazarda rasyonel birey Açığa Vurulmuş Tercihini değiştirmez.

Gelelim Ankara'ya. 1994'te yapılan seçimlerde, seçmen Karayalçın ve Gökçek arasından, Gökçek'i seçmiştir. 1999'a geldiğimizde yine aynı adayları karşısında gören seçmen yine aynı kişiyi seçmiştir. 2004'e geldiğimizde yine aynı adaylar, yine aynı sonuç.

2009'a geldiğimizde ise ne olmuştur? CHP rasyonellik ilkelerini çiğnercesine daha AKP adayını açıklamadan Karayalçın'ı aday olarak gösterip seçimi adeta kaybetmek istediğini hissetirmiştir. AKP teşkilatı da kendilerine altın tepside sunulan belediye başkanlığını reddetmemiş, ve AVTZA'dan hareketle kendilerine seçimi kazanmayı %100 garantileyecek aday olan Gökçek'i tekrar aday göstermişler ve mutlu sona ulaşmışlardır.

Evet Kıymetli Umutsuz Bey, durum bu şekilde. Şimdi, anlattıklarımı iyi anlayıp anlamadığınızı sınamak için küçük bir sınav yapacağım.

Veri 1: Baykal, Bahçeli, Cindoruk ve Tayyip'in katıldığı 2002 genel seçimlerini Tayyip kazanmıştır
Veri 2: Baykal, Bahçeli ve Tayyip'in katıldığı 2007 genel seçimlerini yine Tayyip kazanmıştır.

Soru:Yukarıdaki veriler ışığında seçmenin rasyonel davrandığını AVTZA'yı kullanarak ispatlayınız.
Soru: Seçmenin rasyonel olduğu kanıtlandığına göre aşağıdakileri cevaplayınız.

-Yapılacak bir sonraki genel seçimlerde aşağıdakilerden hangisi Tayyip'in karşısına çıkarsa kesinlikle kaybeder?
a)Baykal
b)Bahçeli
c)Cindoruk
d)Hepsi

- Baykal, Bahçeli ve Cindoruk'un katılacağı bir sonraki seçime aşağıdakilerden hangisi de katılırsa kesinlikle kazanır?
a)Rasyonel Abi
b)Fatih Sultan Mehmet
c)Hülya Avşar
d)Tayyip

Sevgili Umutsuz Bey, yukardaki soruları doğru cevaplarsanız bir sonraki seçim için umutlanabilirsiniz, ama cevaplayamazsanız sizin için Rasyonel Abi'nin yapabileceği bir şey maalesef kalmamış demektir, üzgünüm.